KNIL-garnizoensstad met drie Indische buurten

Nijmegen is een stad met maar liefst drie Indische buurten en vele Indische sporen. Straatnamen in een Indische buurt verwijzen meestal niet naar Indische kenmerken. In Nijmegen echter kon men spreken van een Indisch karakter. Er zijn meer sporen van het Indische verleden te zien, zoals de Prins Hendrik Kazerne die in 1911 nieuw gebouwd is en  van waaruit alle militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) naar Indië vertrokken.

De oudste en geliefde Javabuurt is gerealiseerd in de periode 1909-1938 en kenmerkt zich door fraaie architectuur, veel groen en royale woningen.
Niet veel Nijmegenaren zullen de tweede buurt, de Gouverneursbuurt, kennen. Deze buurt, die kort na de Tweede Wereldoorlog snel is opgezet om de woningnood te lenigen, bestond uit veel slechte en kleine woningenbij de Groenewoudseweg. De buurt is uiteindelijk eind jaren zestig afgebroken. Tot slot is daar de derde, gloednieuwe buurt Batavia, een kleine buurt in het nieuwbouwgebied Waalfront vlak bij de stadsbrug De Oversteek, waarvan de straatnamen vernoemd zijn naar Indische en Molukse Nijmegenaren.

De Indische Buurt of Javabuurt in Nijmegen is onderdeel van de stadsuitleg die plaatsvond na de ontmanteling van de vestingwerken na 1874 en ligt globaal tussen de Sint Annastraat en de Groesbeekseweg in het stadsdeel Galgenveld. 

De bouw verliep vanaf de jaren twintig van de twintigste eeuw in verschillende stedebouwkundige plannen en representeert diverse architectonisch stijlen. De buurt wordt gezien als een welvarende en zeer aantrekkelijke woonbuurt met karakteristieke woningen, groene pleinen en een afwisselend stratenpatroon. De straatnamen zijn vernoemd naar eilanden en plaatsen uit voormalig Nederlands Indië. De Indische Buurt is in 2009 door de Gemeenteraad aangewezen tot Beschermd Stadsbeeld.

Buurt Batavia: straatnamen Indische en Molukse Nijmegenaren.
In het nieuwbouwgebied Waalfront, een voormalig industrieel gebied in Nijmegen West waarvoor vele ontwikkelingsplannen zijn opgesteld, zijn acht straten vernoemd naar Indische en Molukse  Nijmegenaren. Nijmegen vindt veelkleurigheid belangrijk en heeft dat zichtbaar gemaakt. 

De officiële naam van de buurt is Batavia; de projectnaam is Koningsdaal. In 2016 zijn de straatnamen feestelijk onthuld. Het gaat  om: de Wilhelm Linnemannstraat, de Albert Trouwborststraat, de Nono Wardenaarstraat, de Ferry Portierstraat  (Batavia-Zuid); de Jan Nieraethstraat, de Jack Hompestraat en en de Jans Kloppenburgstraat. In 2019 is het Max Tahalelepad toegevoegd. Het zijn namen van Indische of Molukse Nijmegenaren die maatschappelijk of cultureel relevant zijn. Zij vormen een bloemlezing van die gemeenschap van Nijmegen. Allen hebben zij kortere of langere tijd in Nijmegen gewoond. Sommigen zijn vernoemd voor hun werkzaamheden in Indonesië (of voormalig Nederlands–Indië), anderen vanwege verdiensten in Nijmegen.  (gemeente 2016).
Het initiatief voor de namen is gekomen van publiciste Pieke Hooghoff, samen met de Indische organisatie Stichting Sari. De definitieve keuze, locatie en realisatie van de straatnamen is door de gemeente gedaan. De straten liggen ten oosten van de stadsbrug De Oversteek. Door de crisis in de bouw heeft het tot 2015 geduurd eer het plan werd vastgesteld.

De verdwenen Indische buurt, de Gouverneursbuurt (1946-1970)

Slechts weinigen weten er dat in Nijmegen binnen een tijdsbestek van vijfentwintig jaar een Indische buurt opgebouwd en weer afgebroken is, de Gouverneursbuurt. Na de verwoestingen in de Tweede Wereldoorlog bestond er in geheel Nederland, en niet in de laatste plaats in de frontstad Nijmegen, een groot woningtekort. Daarom werden op tal van plaatsen noodwoningen gebouwd als onderdeel van een nationaal herhuisvestingsprogramma. In Nijmegen verrezen vijf complexen noodwoningen. Een daarvan, ‘Complex V’, gelegen in een driehoek tussen de Groenewoudseweg, de spoorweg Nijmegen-Venlo en de toenmalige Driehuizerweg, stond bekend als de 'Gouverneursbuurt'. Vanwege de ligging van het complex, even ten zuiden van de Indische buurt, werden de straten er vernoemd naar acht voormalige gouverneurs-generaal van Nederlands-Indië.

In het project Onze Indische buurten zijn de drie Nijmeegse Indische buurten beschreven door De Werkgroep HistorieRijkNijmegen, waarvan deze tekst een samenvatting is. In indischebuurten.nl zijn de geschiedenissen van ruim negentig Indische buurten uitgewerkt.

Werkgroepsleden:  Esther Berendsen, Rob Comans, Pieke Hooghoff, Peet Theeuwen, Leonie Valckx en Jan de Winter (leden van HistorieRijk Nijmegen).