Oudste stad van Nederland: een geluk bij een ongeluk?
In het jaar 69 maakte de Bataafse prins Julius Civilis gebruik van de onrust in het Romeinse Rijk om het Romeinse juk van zich af te gooien. De Bataven, met hun hoofdstad op de plek van het huidige Nijmegen, waren al jaren een Romeinse bondgenoot, maar een ruzie omtrent extra troepen maakte hier een eind aan. Civilis verzamelde een leger om zich heen en boekte verschillende successen tegen de Romeinse legioenen. Nadat Vespasianus keizer was geworden, stuurde hij Claudius Cerialis, een ervaren generaal, om de opstand van Civilis neer te slaan. Cerialis was een ervaren generaal en Civilis wist dat het erom ging spannen.
Op een donkere nacht slopen de Bataafse troepen het kamp binnen. Na een deel van de troepen in hun slaap vermoord te hebben namen ze er genoegen mee het Romeinse vlaggenschip van generaal Cerialis mee te nemen. Zonder leider zouden de Romeinse troepen niet weten wat te doen en zouden ze een eenvoudige prooi zijn voor de Bataven. Het geluk wilde echter dat Cerialis de nacht niet op zijn vlaggenschip, maar bij een Ubische vrouw doorbracht. Zonder dit gelukkige voorval zou hij de nacht waarschijnlijk niet overleefd hebben.
Nadat de opstand beëindigd was door een overeenkomst tussen Civilis en Cerialis werd de Bataafse hoofdstad in brand gestoken. De Romeinen bouwden een stukje naar het westen van deze plek echter een groot kamp dat zou uitgroeien tot de oudste en grootste stad van Nederland. Een geluk bij een ongeluk.
Geluk en erfgoed
Nijmegen heeft nog genoeg tastbaar erfgoed om haar rijke verleden aan te tonen: van een Romeinse godenpijler tot de restanten van de Valkhofburcht. Er hebben heel wat unieke figuren rondgelopen door Nijmegen die "erfgoed" tot stand hebben gebracht of hebben achtergelaten. Zo waren er ook drie jonge gebroeders, geboren en getogen in Nijmegen, die de schilderkunst zouden gaan veranderen. Paul, Herman en Johan van Limburg kwamen uit een kunstenaarsfamilie in de Burchtstraat. Hun grootvader Willem Maelwael werkte samen met zijn broer als schilders en vergulders voor hertog Willem van Gulik. Hun oom Johan van Maelwael werkte ook als schilder aan het Gelderse hof, maar vond zijn geluk aan het Bourgondische hof. Het schildertalent zat in de familie en ook de Gebroeders van Limburg kregen de smaak te pakken.
In het begin van de vijftiende eeuw reisden ze hun oom en het geluk achterna en gingen uiteindelijk werken voor de Hertog van Berry. Hij was een grote kunstverzamelaar en gaf hen de opdracht twee getijdenboeken te maken met prachtige miniaturen. De gebroeders hadden het geluk gevonden in hun ambacht en creëerde gedetailleerde taferelen van het dagelijkse leven van zowel edelen als boeren. Ze zouden nog een paar keer terugkeren naar Nijmegen. Helaas vonden ze een paar jaar later in Frankrijk vlak na elkaar de dood, vermoedelijk door een pestepidemie. Ze hebben slechts een getijdenboek geheel af kunnen maken in hun korte maar krachtige carrière. Het zat hen uiteindelijk niet mee, maar we kunnen toch van geluk spreken dat hun kunstwerken een unieke bijdrage hebben geleverd aan het Nijmeegs erfgoed.
Detail uit het meiblad van 'Les Très Riches Heures du Duc de Berry' // © Gebroeders van Limburg
Vrede voor Nijmegen: vrede voor allen!
In het verleden heeft Nijmegen veel geluk, maar ook ongeluk gekend. Een voorbeeld hiervan is toen in 1672 Franse troepen een groot deel van Oost-Nederland bezette. Oorlog was naar de stad gekomen. Vier jaar later kwam er echter een einde aan deze ongelukkige strijd met de Vrede van Nijmegen. In 1676 kwamen de vertegenwoordigers van de Republiek, Frankrijk, Spanje, Engeland en Zweden samen in Nijmegen om over de vrede te onderhandelen. De Nijmegenaren zagen stuk voor stuk deftige gezelschappen arriveren met prachtige kostuums en rijtuigen. De ambassadeurs en diverse bemiddelaars verbleven in de deftigste huizen van Nijmegen en de gevels van deze woningen werden rijkelijk versierd met onder andere vorstelijke wapenschilden. Maandenlange vredesbesprekingen maakten uiteindelijk een eind aan een ongelukkige periode in de Nederlandse geschiedenis. In Nijmegen werd het geluk van de gehele Nederlanden hersteld.
De Vrede van Nijmegen // © Museum het Valkhof
Wandelen, feesten en Koninklijke lof
Een van de gelukselementen van Nijmegen is de enorme aanwezigheid van evenementen en cultuur in onze stad. Zo is de stad al sinds 1925 bezeten van de Vierdaagse: een grote trots van de stad aan de Waal. De stad trekt elk jaar weer enorm veel publiek met dit grootse evenement en het geluksgevoel van de Nijmegenaren die de Vierdaagse uitlopen is niet te beschrijven. De prachtige omgeving en de uitzonderlijke gastvrijheid van de stad trokken steeds meer wandelaars uit binnen- en buitenland. Zo werd de Vierdaagse een jaarlijks terugkerend spektakel in de stad.
Zo prees ook Prins Claus na zijn deelname in 1967 het evenement: Ik denk dat Nijmegen uniek is. Voor mij althans was het een unieke ervaring. Het Vierdaagsekruis houd ik dan ook in hoge eer. Het geluk van de vierdaagse ligt onder andere in het ontbreken van een wedstrijdelement. Maanden van te voren beginnen de wandelaars gemotiveerd aan hun training, wachtend tot het eindelijk weer zo ver is. De gezelligheid onder de wandelaars heeft inmiddels ook zijn uitbreiding gevonden in de zomerse vierdaagsefeesten. Nijmegen heeft als 'de Vierdaagsestad' zeker groot geluk gevonden!
Prins Claus bij de Vierdaagse in 1976 // © ANP Historisch Archief
De Bevrijding
Een van de ongelukkigste periodes was de Tweede Wereldoorlog. Na jaren van gruwelijke gebeurtenissen konden de burgers van Nijmegen echter hun geluk niet op: in september 1944 werd Nijmegen als een van de eerste grote steden van Nederland door de geallieerden bevrijd. Het ongeluk was echter nog niet voorbij. Na de eerste feestvreugde zagen de mensen om zich heen een gebroken stad. Ook bleven Duitse soldaten Nijmegen van buitenaf tot februari 1945 bestoken. Zo waren er zelfs na de bevrijding nog 800 zinloze doden te betreuren. De oorlog heeft in Nijmegen flinke wonden achtergelaten. Na de bevrijding was het voor de stad tijd voor de herbouw, maar ook het verwerken van jaren van ongeluk.
Mensen dansen na de bevrijding van Nijmegen in de Hertogstraat // © Frank Mehring
Deze en vele andere geluks- en ongeluksmomenten hebben Nijmegen gevormd tot de stad die zij nu is. Deze editie van 024Geschiedenis legt de nadruk op het collectieve en individuele Nijmeegse geluk. We hopen u wederom in grote getalen te mogen begroeten tijdens het weekend van 13, 14 en 15 oktober!
Door: Darinka Thijs en Elmar van de Ree. Eindredactie: Dolly Verhoeven.